शनिवार, 28 मार्च 2020

Essential Grocery List In Covid-19 Coronavirus Pandemic Lockdown

Essential Grocery List In Covid-19 Coronavirus  Pandemic Lockdown   


My Healthy Quarantine Shopping List - Elemental - Medium

 Maybe you’re moving to the DC area to attend college, or you’re relocating to a flat in the city. Whatever the case, this apartment will be your new home where you can decorate just the way you like and cook whatever suits your fancy.
Of course, you probably sold, donated, or left many things behind to make your move easier and more affordable. This means you must now visit the grocery store to stock up on essentials for your kitchen. Use this ultimate new apartment grocery list to help prevent you from feeling overwhelmed.

Helpful Pointers

Make the right preparations before you head to the store so you don’t shop blindly. Here’s what we suggest:
  • Make a shopping list: Even if you don’t usually shop with a list in hand, make sure you bring one with you this time. Without a list, it’s easy to buy what you don’t really need or forget about certain essentials. Break up your list into categories to help you navigate the store efficiently. This shortens your trip so you can return home and work on settling in.
  • Plan to make more than one trip: You have so much on your plate during this transition. To simplify your first grocery trip, only shop for the basics. Then, in a few days when your head is no longer spinning, you can head back for everything else. After all, even if you leave the store with two carts full of groceries, odds are you’ll forget a few things on your first trip anyway.

The Grocery List of Essentials for a New Apartment

The lists here are meant to make life easier for the first few days in your new apartment. Of course, your necessities may vary from those listed here, but use this as a guide to jog your memory and help you include everything you need on your own personalized grocery list.

Pantry

  • Rice
  • Pasta
  • Pasta sauce
  • Bread
  • Oats
  • Beans
  • Canned soup
  • Chicken broth or bullion
  • Canned tuna and chicken
  • Peanut butter
  • Jelly
  • Breakfast cereal
  • Snacks (pretzels, chips, granola bars)
  • Cooking oil
  • Honey
  • Coffee

What to buy at the grocery store during a pandemic 

Baking Essentials

  • Flour
  • Sugar
  • Baking soda and powder
  • Vanilla extract
  • Shortening
  • Yeast

Fridge

  • Milk
  • Juice
  • Eggs
  • Butter
  • Yogurt
  • Cheese
  • Lunch meat
  • Ground beef
  • Fresh fruits and vegetables

    Coronavirus: Here's how you can get groceries during 21-day ...

  • Canned vegetables.
  • Canned tuna.
  • Pickles.
  • Pasta sauce.
  • Pizza sauce.
  • Applesauce.
  • Soup.
  • Beans.

Freezer

  • Waffles
  • French fries
  • Ice cream
  • Pizza
  • Single-serve dinners
  • Frozen fruit and vegetables


    What counts as essential shopping during coronavirus ...

Spices & Condiments

  • Salt
  • Pepper
  • Garlic powder
  • Minced onion
  • Chili powder
  • Cumin
  • Cinnamon
  • Ketchup
  • Mustard
  • Mayonnaise
  • Barbecue sauce
  • Hot sauce
  • Salad dressing
  • Maple syrup
  • Soy sauce
  • Vinegar


    Online Grocery Store and Pick-up in India during COVID-19 ...

Toiletries

  • Deodorant
  • Hand soap
  • Body wash
  • Lotion and face moisturizer
  • Shampoo and conditioner
  • Toothbrush and toothpaste
  • Floss
  • Cotton balls and swabs
  • Feminine hygiene products
  • Razors and shaving cream
  • Adhesive bandages
  • Antiseptic ointment
  • Sunscreen
  • Lip balm

Supermarket shopping list during lockdown   

Paper Products & Cleaning Supplies

  • Paper towels
  • Toilet paper
  • Tissues
  • Garbage bags
  • Zip-top storage bags
  • Plastic wrap
  • Aluminum foil
  • Wax paper
  • Laundry detergent and dryer sheets
  • Dish soap
  • Dishwasher detergent
  • All-purpose cleaner
  • Glass cleaner
  • Sponges
  • Light bulbs

Move with Georgetown Moving and Storage Company

If your upcoming move is still in the works, help ensure everything goes smoothly by working with Georgetown Moving and Storage Company. We can help you move locally or long distance to or from the DC Metro area. Plus, we provide other services you might need along the way, such as packing and storage. We make moving as streamlined as possible, so you can focus on settling into your new

सीरियल नंबर 9000 असगर तूफानी मेवाती सॉन्ग गाना अगर तूफान भाग का दूसरा सी आज


सीरियल नंबर 9000 असगर तूफानी मेवाती सॉन्ग गाना अगर तूफान भाग का दूसरा सी आज







सीरियल नंबर 9003

सीरियल नंबर 9020

सीरियल नंबर 9002

सीरियल नंबर 2000 मेवाती गाना

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.3.0.755 Crack + Keygen 2020

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.3.0.755 Crack + Keygen 2020


Coreldraw 2019 Serial Number List


CorelDRAW Graphics Suite 2019 Crack with Serial Keygen 2020 Full Free Download 2019

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.3.0.755 Crack is one of the excellent software for photo editing you can also develop and design proficient designs. Thus this software program is an excellent tool that provides characteristics to create top class images. It is designed with the aid of Corel Corporation of Ottawa Canada with advanced capabilities. However, you may develop your vector pictures so just like an expert artist with its superior technology. It offers a smoother UI and a reliable manner for drawing.


Coreldraw Graphics Suite 2019 Serial Key

SERIAL NUMBER FOR CORELDRAW GRAPHICS SUITE X3

  •  DR13CUB-5516569-VUL OR DR13WTX-0000046-GDR OR PURCHASE KEY: DR13WCG-2734035-CRX - ACTIVATION CODE:ABBD-175D-B0E0-9F68-5D70 OR SERIAL: DR13WUZ-0065131-KXG ACTIVATION CODE:A4B3-3536-C45F-2C7A-82B3 OR SERIALNUMBER: DR13WRJ-3923729-XYG ->> ACTIVATION CODE:10C2E0AA02E2E3307851
  • PURCHASE KEY: DR13WCD-1668628-TWW ACTIVATION CODE:749E-63A4-938C-930B-7FF9 OR DR13CEM-2945491-UHN
  • SERIAL: DR13WER-4691278-WLP / ATIVACTION: 73E2-F808-57B4-6D01-37F3
  • CorelDRAW Graphics Suite X3
  • DR13CUB-5516569-VUL
  • CorelDRAW Graphics Suite X3
  • DR13WTX-0000046-GDR
  • CorelDRAW Graphics Suite X3
  • Purchase Key: DR13WCG-2734035-CRX - Activation Code:ABBD-175D-B0E0-9F68-5D70


Coreldraw 2019 Serial Number Free

CorelDraw Graphics Suite 2019 Crack:

Additionally, it lets you alter images very quickly with its CorelDraw Graphics Suite 2019 Patch can do a couple of tasks which include skew, rotation, scale, brightness, intensity. Designers use it all over the world. It lets in you to without problems and efficaciously put your progressive thoughts on display. The user can provide more from their creativity with the aid of using
this tool than suffering from brushes and tools. It is pretty easy software to buy so quite a few designers around the world search for a solution to apply it unfastened. You can download and use free of cost. Feel at home with all your preferred tools.
Adapt your layout space on your needs with a custom icon, desktop color, and window border. Explore and organize sources on your initiatives with the assist of the popular font libraries. Expand your collection of creative gear and content using downloading apps, add-ons, extensions and programs from free sources and top-rate immediately from the packages


Coreldraw Graphic Suite 2019 Serial Number

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.3.0.755 Keygen allows you to use single software rather than more than one. It has an assortment of shortcuts that make the experience even better. With a focal point on consumer comments and the suite unveils a new design and photograph enhancing abilities collectively with sizeable workflow enhancements, making it faster than ever to deliver brilliant outputs, from large layout prints to online pictures and the entirety in between. Unleash your creative capability with flexible tools to satisfy your target audience.
CorelDRAW Graphics Suite 2019 Activation Key provides its users with dazzling, modern skills, which include the new Symmetry drawing mode, Block Shadow, and bitmap perspectives. Be more efficient with faster processing, customizable shortcuts, and the brand new automatic alignment and straighten. It makes it easy with the intention to begin the use of this system quick. Learn the basics of new functions within the guided excursion at startup or migrate to the answer with a step by step manual mainly geared toward Adobe users. It enhances your workflow and experience top-rate content material and integrated interface.
CorelDraw X9 Key 2020 is an excellent graphics tool with professional customers also can do intuitive and short compositions due to its smooth and easy user interface. You can do a lot of editing together with your pix. With this tremendous tool, you may make a beautiful and impressive effect on your images, websites, trademarks, and many others.


Coreldraw 19 Serial Number

You need to experience its all functions. The latest fill and transparency equipment come up with complete control of the texture of any type. It is an excellent photo enhancing software program. Therefore with graphics suite, it is also loaded with notable photograph enhancing features. It possesses all elements that had to build a well designed and green website which is a great deal extra close to your thoughts.
An extensive collection of applications for drawing, illustration, page layout, photo editing, web graphics and more The popular Corel Font Manager™ to explore and organize fonts for your projects An array of royalty-free clipart, high-resolution digital images, professionally designed templates, frames, patterns, and Fountain Fills
Start designing today with your free CorelDraw trial! It delivers extensive built-in help, training videos, and professionally designed templates. To get the most out of your CorelDraw free download, check out the library of tips and tricks, step-by-step tutorials, and online resources.

CorelDraw Graphics Suite 2019 Keygen:

Achieve unsurpassed productivity with new high-caliber features in this versatile graphic design program. You’ll appreciate a smoother workflow with industry-standard PDF/X-4 support, and an improved content browsing experience. Plus with the all-new CorelDRAW.app, you can access your work anywhere. Produce original illustrations,


Coreldraw Graphics Suite 2019 Serial Number For Mac

Signage, and logos for both print and web. Create your way with an array of professional document styles, page layout, and vector tools. Plus, enjoy new, non-destructive editing functionality when applying effects to vector and bitmap objects. Personalize the user interface, tools, templates and more to make them your own.

Key Features of CorelDRAW Graphics Suite 2020 21.3.0.755:

  • Design for print or web with a comprehensive toolkit
  • Create signage, logos vehicle wraps, textiles, illustrations, and more
  • Edit photos, manage fonts and layout multi-page designs
  • Learn quickly in a user-friendly design environment


Coreldraw 2019 Serial Number List Pdf

System Requirements:

  • Microsoft Windows XP, Windows Vista, Microsoft Windows 7, Windows 8, Windows 10 And Microsoft
  • RAM: Minimum 2 GB RAM (4 GB is highly recommended to run smoothly).
  • Processor: Intel Core 2 Duo at least.

Corel Draw X9 Keygen 2019:

F83HDS0-DFJD8WJ-DFJKSIWJS

Corel Draw X9 Serial number 2019:

DFH8D8W-FJISIWJFD-DFJDIEJD

CorelDraw Graphic Suite 2020 Serial Key:

DFH8DEE-DFJKDIEID-DJKDIEJJC

Pros:

  • It covers a particular region’s page format.
  • photo editing.
  • Very properly documented.

Con:

  • It may be difficult for beginners.


Coreldraw Graphics Suite 2019 Serial Number Free

How to CorelDRAW Graphics Suite 2019 Crack?

  1.  Please use the setup build we have provided.
  2. Follow the instructions as instructed provided along with the crack.
  3. do not update CorelDraw Graphics Suite 2020 Crack after successful cracking.

अंतराळशास्त्रतज्ज्ञ डॉ. हेलन ओकोआ | राकेल कार्सन |ग्रेस मरे हॉपर

 अंतराळशास्त्रतज्ज्ञ डॉ. हेलन ओकोआ | राकेल कार्सन |ग्रेस मरे हॉपर


अंतराळशास्त्रतज्ज्ञ डॉ. हेलन ओकोआ

अंतराळ क्षेत्राशी संबंधित विविध अभ्यासशाखांमध्ये आज अनेक महिला कार्यरत आहेत. "ऑप्टिक्‍स' (दृष्टीविषयक प्रकाशशास्त्र), "ऑप्टिकल रोबोटिक्‍स' (यंत्रमानवशास्त्र), "इमेजिंग टेक्‍नॉलॉजी, "स्पेसक्रॉफ्ट कम्युनिकेशन' अशा विद्याशाखांमध्ये केलेल्या संशोधनासाठी ज्यांचे नाव अग्रक्रमाने घेतले जाते, त्या अंतराळशास्त्रतज्ज्ञ डॉ. एलन ओकोआ यांच्या कार्याची माहिती कर्तृत्वासाठी स्त्रियांना कुठलेही क्षेत्र वर्ज्य नाही, हे सिद्ध करणारी आजच्या काळातली एक प्रसिद्ध अंतराळशास्त्रतज्ज्ञ म्हणजे डॉ. एलन ओकोआ. सध्या डॉ. एलन या अमेरिकेतील ह्यूस्टन येथील "जॉन्सन स्पेस सेंटर'च्या उपसंचालक म्हणून कार्यरत आहेत. एलन यांचा जन्म मे 1958 मध्ये कॅलिफोर्नियातील ला मेसा इथे झाला. त्यांचे वडील किरकोळ वस्तूंची विक्री करणाऱ्या एका दुकानात व्यवस्थापक म्हणून काम करत असत तर त्यांची आई साधी संसारी महिला होती. आपली मुलगी पुढे अंतराळात विहार करणार आहे, याची कसलीही कल्पना या दांपत्याला तेव्हा नसणे स्वाभाविकच होते. एलन यांनी मात्र पुढे ती प्रत्यक्षात आणली.

Read More »

जीवरसायन व औषधनिर्माणशास्त्रज्ञ ईलियन गर्ट्रुड
अनेक जीवघेणे रोग, साथीचे आजार यांचा धुमाकूळ आपण नजीकच्या काही वर्षांत अनुभवला आहे. हे रोग आटोक्‍यात आणण्यासाठी वापरली जाणारी औषधे कोणी शोधली, त्यासाठी त्यांना कोणत्या दिव्यातून जावे लागले, कुठले कष्ट उपसावे लागले...ते संशोधक मात्र पडद्याआडच राहिलेले दिसतात. अशाच एका अपरिचित राहिलेल्या संशोधनाची हा गाथा - आपण एड्‌स, ल्युकेमिया, हर्पिस, आर्थरायटिस, गाऊट यासारख्या अनेकानेक जीवघेण्या रोगांची नावे सहज घेतो. त्यांवरील उपायांविषयी सरसकट बोलतो पण या रोगांवर उपलब्ध असणारी औषधे कुणी शोधली, ते मात्र आपल्याला कधीच माहिती नसते. उपरोक्त रोगांचेच उदाहरण घेतले तर या रोगांवरील औषधांचा शोध एका महिला शास्त्रज्ञाने लावला, हे आवर्जून सांगायला हवे. ही महिला शास्त्रज्ञ म्हणजे ईलियन गर्ट्रुड! प्रसिद्ध जीवरसायन, औषधनिर्माणशास्त्रतज्ज्ञ आणि नोबेल पुरस्कारप्राप्त संशोधिका! ईलियन गर्ट्रुड यांचा जन्म न्यूयॉर्क येथे1918 साली झाला. कर्करोगावर संशोधन करावे, असा विचार तिच्या मनात शालेय शिक्षणाच्या सुरवातीपासूनच होता. हंटर कॉलेजमधून तिने पहिली पदवी मिळवली पण एक स्त्री असल्याचे सांगून कुणीही तिला नोकरी दिली नाही.
Read More »

संगणकशास्त्रज्ञ ग्रेस मरे हॉपर

सुमारे 80 वर्षांपूर्वी "इंटरनेट'चे अस्तित्व कुणाला माहिती नव्हते. संगणकविज्ञान ही शाखा अगदी नवी होती. संशोधनाची साधने नव्हती. अशा परिस्थितीत संगणकविज्ञान आत्मसात करून "प्रोग्रॅमिंग'मध्ये अजरामर योगदान देणाऱ्या ग्रेस मरे हॉपर या पहिल्या महिला शास्त्रज्ञ! आपल्या असामान्य बुद्धीवैभवाने त्या अमेरिकन नौदलातल्या पहिल्या "नेव्हल ऑफिसर' ठरल्या. त्यांच्या कार्याचा परिचय - संगणकशास्त्र आणि नौदलातील महत्त्वपूर्ण योगदानासाठी नावाजलेली ज्येष्ठ महिला शास्त्रज्ञ म्हणजे रिअर ऍडमिरल ग्रेस मरे हॉपर. संगणक प्रोग्रॅमिंगच्या भाषेची पहिली संकलक अशी ग्रेसची ओळख आहे. त्या पहिल्या अमेरिकन संगणकशास्त्रज्ञ आणि पहिल्या यू. एस. नेव्हल ऑफिसर म्हणून विख्यात होत्या. बहुआयामी व्यक्तिमत्त्व आणि अमेरिकन नौदलातील असामान्य कामगिरीमुळे त्यांचा उल्लेख "अमेझिंग ग्रेस' असाही केला जातो. इतकेच नव्हे तर यू. एस. नेव्ही डिस्ट्रॉयरला "यू. एस.एस. हॉपर हे नाव त्यांच्याच नावावरून दिले गेले आहे, हा केवढा मोठा गौरव आहे. ग्रेस मरे यांचा जन्म 9 डिसेंबर 1906 रोजी न्यूयॉर्क येथे झाला. शालेय शिक्षणही तेथेच झाले.
Read More »

उत्खननशास्त्रज्ञ आणि मानववंशशास्त्रज्ञ मेरी डग्लस लिकी

मुक्त जीवनाची आवड असणाऱ्या मेरी डग्लसने औपचारिक शिक्षणात रस घेतला नाही पण निरीक्षण आणि अनुभव यांच्या जोडीने अफाट परिश्रमांनी तिने जागतिक स्तरावरील शोधकार्य केले आणि मान्यता मिळवली. जुन्या वस्तू, दगड-धोंडे, मातीचे ढिगारे, ज्वालामुखीची राख ही तिची आवडती शोधक्षेत्रे होती. आपल्या पूर्वजांच्या पाऊलखुणा तिने यातूनच मिळवल्या. उ त्तर टांझानियामधल्या रूसिंग बेटावरच्या खडकामधून उत्खनन करून चिपांझीच्या कवटीचे अवशेष प्रथम शोधून काढणारी पहिली महिला उत्खनन-मानववंशशास्त्रज्ञ म्हणजे मेरी डग्लस लिकी! मेरीचा जन्म अर्स्किन आणि सिसिलिया निकोल यांच्या पोटी 1913 साली लंडनला झाला. आर्स्किन हे चित्रकार होते आणि जलरंगातील उत्तम चित्रे काढत असत. त्यांच्या या छंदामुळे ते सतत फिरत असत. फ्रान्स, इटली आणि इजिप्त इथे त्यांचे वारंवार जाणे असे. तेथील निसर्गाची चित्रे काढायची आणि इंग्लंडला येऊन विकायची हाच त्यांचा पोटापाण्याचा धंदा होता. इजिप्तमधील चित्रे काढताना तेथील मोडकळीस आलेले जुने अवशेष, तेथील उत्खनन याविषयी त्यांना उत्सुकता वाटू लागली. मेरी लहानपणापासून वडिलांबरोबर अशा ठिकाणी जात असे. तासन्‌तास बसत असे.
Read More »

पहिली रसायनशास्त्रज्ञ

कोलेस्टेरॉल, पेनिसिलिन, जीवनसत्त्व B - 12, इन्शुलिन अशा आजच्या युगातल्या चिरपरिचित संज्ञा आणि त्याविषयीचे महत्त्वपूर्ण संशोधन सातत्याने 35 वर्षे करत राहणारी पहिली महिला रसायनशास्त्रज्ञ म्हणजे डोरोथी हॉजकिन. जीवनसत्त्व B - 12 च्या संशोधनासाठी तिला 1964 मध्ये रसायनशास्ज्ञाचा नोबेल पुरस्कार देण्यात आला होता. प्र थिनांमधील स्फटिकांचा शोध आणि एक्‍स रे क्रिस्टलोग्राफीचा शोध घेणारी जगातील पहिली महिला रसायनशास्त्रज्ञ म्हणजे डोरोथी हॉजकिन्‌! या संशोधनानंतरचे तिचे संशोधनही विज्ञानविश्‍वात महत्त्वपूर्ण मानले जाते. तिच्याआधीच्या शास्त्रज्ञांची, जिवाणूमधील त्रिमितीयुक्त रचनेचा शोध घेण्याची एक ठराविक पद्धत होती. त्यात क्ष किरणांचा उपयोग केल्यास ती पद्धत अधिक सुकर होते, हे डोरोथीने आपल्या संशोधनाने सिद्ध करून दाखवले. B - 12 या जीवनसत्वामधील रचनेचा तिने लावलेला शोध तिला 1964 मध्ये रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार देऊन गेला. कुठलेही संशोधन करायचे म्हणजे एखाद्या गोष्टीचा शोध घेण्याचे अतिशय किचकट काम न कंटाळता वर्षानुवर्षे कसे करायचे, हे डोरोथीने आपल्या संशोधनाने सिद्ध करून दाखवले.

Read More »

निसर्गाचा विरोधाभास ः लेह-लडाख-कारगिल

नंदनवन असलेल्या काश्‍मीरला पूर्वी गेले होते. निसर्गाची अनेक रंगांची उधळण बघताना मन आनंदाने न्हाऊन निघाले. तेव्हा दल लेकमधील बोटीत राहिलो होतो. छोट्या होडींतून जा-ये करावी लागत असे. ती होडी चालवणारा एक छोटा मुलगा होता. तो तुम्ही लडाखला चला, तेथील निसर्ग बघा, असा सतत आग्रह करायचा. लडाखला जाण्यापूर्वी दल लेकमधील बोटीवर उभी असताना त्याची हटकून आठवण झाली. या प्रवासात प्रामुख्याने विरोधाभास जाणवला. श्रीनगर ओलांडून सोनमर्गमार्गे निघालो. द्रास व कारगिल ही छोटी गावे आहेत पण युद्धामुळे ओळखीची झालेली. समोर दिसणाऱ्या टायगर हिलवरून पाकिस्तानने बॉंबिंग केले. येथील ब्रीज उडविण्याचा विचार होता. तो उडाला असता तर लेहशी संपर्क तुटला असता. आपल्या बोफोर्स तोफांनी चोख उत्तर दिले. उजवीकडील डोंगर आपल्या भागातले. डावीकडच्या डोंगराच्या मागे पाकव्याप्त काश्‍मीर. येथे वॉर मेमोरियल व विजयपथ आहे. तसेच लेहला दुसरे मेमोरियल आहे. येथे आतापर्यंत झालेल्या युद्धात जवान किती कठीण परिस्थितीत लढले याची कल्पना देणारी मोठी चित्रे, त्यांनी वापरलेली आयुधे आहेत. शहिदांचे फोटो बघताना मन भरून येते.

Read More »

इकॉलॉजिस्ट लेखिका राकेल कार्सन.

&nbsp माणूस हा निसर्गाचा एक प्रमुख घटक आहे, स्वामी नाही, हे वास्तव स्वीकारून जीवनभर आपले संशोधन आणि लेखन करणारी ज्येष्ठ अभ्यासक म्हणजे इकॉलॉजिस्ट राकेल कार्सन. वैज्ञानिक स्वरूपाचे पण लालित्यपूर्ण भाषेत लिहिलेले कार्सन यांचे लेखन नियतकालिके आणि ग्रंथरूपानेही जगभर लोकप्रिय ठरले. ------- सजीव सृष्टी आणि भोवतालची परिस्थिती यांच्या अन्योन्य क्रिया-प्रतिक्रियांचा सखोल अभ्यास करणारी ज्येष्ठ अभ्यासक, इकॉलॉजिस्ट लेखिका आणि शास्त्रज्ञ म्हणजे राकेल कार्सन. तिचा जन्म 1907 मध्ये पेन्सिल्व्हेनियातील स्प्रिंगडेल नावाच्या छोट्या खेड्यात झाला. आजूबाजूच्या नैसर्गिक वातावरणाची तिला जात्याच आवड होती. त्या निसर्गाचाच एक घटक असणाऱ्या प्राणीसृष्टीविषयीचे कुतूहल आणि ओढ तिच्यात निर्माण झाली ती तिच्या आईमुळे. भूतदयेचा नेमका अर्थ तिला आईमुळेच समजला. आईचेच संस्कार तिच्यावर उमटले. मग या सगळ्या आवडीचे रूपांतर तिच्या लेखनात, अभ्यासात व्हावे यात नवल नव्हते. &nbsp कॉलेजशिक्षणासाठी राकेलने जेव्हा "मरिन बायोलॉजी' हा विषय निवडला तेव्हाच आसपासच्या जीवसृष्टीविषयीचे तिचे प्रेम लक्षात येऊ लागले.
Read More »

इकॉलॉजिस्ट लेखिका राकेल कार्सन

&nbsp राकेल कार्सन &nbsp माणूस हा निसर्गाचा एक प्रमुख घटक आहे, स्वामी नाही, हे वास्तव स्वीकारून जीवनभर आपले संशोधन आणि लेखन करणारी ज्येष्ठ अभ्यासक म्हणजे इकॉलॉजिस्ट राकेल कार्सन. वैज्ञानिक स्वरूपाचे पण लालित्यपूर्ण भाषेत लिहिलेले कार्सन यांचे लेखन नियतकालिके आणि ग्रंथरूपानेही जगभर लोकप्रिय ठरले. &nbsp स जीव सृष्टी आणि भोवतालची परिस्थिती यांच्या अन्योन्य क्रिया-प्रतिक्रियांचा सखोल अभ्यास करणारी ज्येष्ठ अभ्यासक, इकॉलॉजिस्ट लेखिका आणि शास्त्रज्ञ म्हणजे राकेल कार्सन. तिचा जन्म 1907 मध्ये पेन्सिल्व्हेनियातील स्प्रिंगडेल नावाच्या छोट्या खेड्यात झाला. आजूबाजूच्या नैसर्गिक वातावरणाची तिला जात्याच आवड होती. त्या निसर्गाचाच एक घटक असणाऱ्या प्राणीसृष्टीविषयीचे कुतूहल आणि ओढ तिच्यात निर्माण झाली ती तिच्या आईमुळे. भूतदयेचा नेमका अर्थ तिला आईमुळेच समजला. आईचेच संस्कार तिच्यावर उमटले. मग या सगळ्या आवडीचे रूपांतर तिच्या लेखनात, अभ्यासात व्हावे यात नवल नव्हते. कॉलेजशिक्षणासाठी राकेलने जेव्हा "मरिन बायोलॉजी' हा विषय निवडला तेव्हाच आसपासच्या जीवसृष्टीविषयीचे तिचे प्रेम लक्षात येऊ लागले.

Read More » 

अंजनीमाता मंदिर | आरेवारे बीच, बह्मगिरी पर्वत | रांजणखळगे | राजगड, बनेश्वर

 अंजनीमाता मंदिर | आरेवारे बीच, बह्मगिरी पर्वत | रांजणखळगे | राजगड, पन्हाळेकाजीची लेणी, बनेश्वर

अंजनीमाता मंदिर

पुण्यापासून वीसएक किलोमीटर अंतरावर असलेले अंजनीमातेचे मंदिर म्हणजे एका दिवसाच्या सहलीसाठी उत्तम ठिकाण. डोंगरदऱ्या, वृक्षराजी अशा निसर्गसंपत्तीने नटलेले असल्याने इथे आल्यावर मनाची मरगळ नक्की दूर होते. अंजनीमातेचे मंदिर पुण्याहून रेल्वेने मुंबईकडे जाताना वाटेत कान्हे नावाचे स्टेशन लागते. तिथून सुमारे 22 किलोमीटर अंतरावर (टाकवे बु.च्या पुढे 7-8 कि.मी.) नागाथली-कुसवली गावांजवळ अंजनी मातेचे मंदिर आहे. मंदिरापर्यंत जायला किमान एक तास लागतो पण हा प्रवास अजिबात कंटाळवाणा होत नाही कारण एकीकडे डोंगर, तर दुसरीकडे शेते, वेगवेगळ्या प्रकारचे वृक्ष, निरनिराळे पक्षी, मध्येच इंद्रायणी नदी यामुळे आजूबाजूला पाहात प्रवास कधी संपतो ते कळतही नाही मात्र अरुंद रस्ता, आजूबाजूला मोठमोठ्या कंपन्या असल्यामुळे सतत मालवाहतूक यामुळे थोडा त्रास होतो. अंजनीमातेचे हे मंदिर खूपच सुंदर आहे. मंदिराजवळ पोचल्यावर उरला सुरला शीणही निघून जातो. मंदिरामागे डोंगर, करवंदांच्या जाळ्या, समोर टाटा डॅमच्या पाण्याचा तलाव त्यावर बसलेले पांढरे करकोचे, फुले असा सुंदर देखावा असतो. पावसाळ्यात गेलात, तर छोटे मोठे धबधबेही पाहायला मिळतात.

Read More »

आरेवारे बीच, बह्मगिरी पर्वत

आरेवारे : समुद्र किनाऱ्याचे स्वयंभू रूप एका बाजूने घाट आणि दुसऱ्या बाजूने समुद्रकिनारा असे सहसा न पाहिलेले "कॉम्बिनेशन' पाहायचे असेल, तर रत्नागिरीजवळच्या आरेवारे बीच ला भेट द्यायलाच हवी. रत्नागिरी पासून साधारण 15 किलोमीटर अंतरावर आरेवारे समुद्रकिनारा आहे. पर्यटकांची नेहमीची गर्दी, समुद्रकिनाऱ्यावरील कलकल इथे बघायलाही मिळणार नाही. त्यामुळेच दूरवर पसरलेला समुद्र, पांढरीशुभ्र रेती, आजूबाजूला नारळाची आणि सुरुची बने अशा अस्सल कोकणातील निसर्ग सौंदर्याचा अनुभव येथे घेता येतो. अजूनपर्यंत पर्यटकांची "वक्रदृष्टी' इथे पडली नाही हेच आरेवारेच्या सौंदर्याचे गुपित आहे. रत्नागिरी - गणपतीपुळे घाट रस्त्याने निघाले, की एका बाजूला लाल मातीचे डोंगराकडे आणि दुसऱ्या बाजूला समुद्राचा नजारा शिवाय रस्ताही वळणावळणाचा... या वाटेवरून जाणे हा देखील वेगळाच अनुभव असतो. इथे यायचे असेल, तर शक्‍यतो, स्वत:चे वाहन असावे. रस्त्यावरून थोडे खाली उतरले, की समुद्रकिनाऱ्यावर आपण थेट समुद्रकिनाऱ्यावर येऊन पोचतो. पाच ते सात किलोमीटर लांब हा किनारा पसरला आहे.

Read More »

रांजणखळगे : एक नैसर्गिक चमत्कार

पुणे व नगर जिल्ह्यात शिरूर व पारनेर तालुक्‍याच्या सरहद्दीवरून कुकडी नदी वाहते. या कुकडी नदीवरच रांजणखळग्याच्या रूपात निसर्गाचा अनोखा आविष्कार पाहायला मिळतो. नगरवरून याठिकाणी यायचे असेल, तर निघोज गावात यावे आणि पुण्यावरून यायचे असेल, तर शिरुरमार्गे टाकळीहाजी गावात यावे. पुणे आणि नगर जिल्ह्याच्या सरहद्दीवरच हे ठिकाण आहे. नदीत असणाऱ्या बेसॉल्ट खडकात रांजणाच्या आकाराचे प्रचंडमोठे खळगे पडले आहेत. त्यामुळेच याठिकाणाला रांजणखळगे म्हटले जाते. काही रांजणखळगे इतके जवळ आहेत, की त्यांच्या भिंती एकमेकांत मिसळून गेल्या आहेत. महाराष्ट्रात अनेक ठिकाणी असे रांजणखळगे आहेत परंतु असे असंख्य रांजणखळगे कोठेही नाहीत. 1990मध्ये या ऐतिहासिक रांजणखळग्यांची नोंद "गिनीज बुक ऑफ रेकॉर्डस' मध्ये सुद्धा करण्यात आली आहे. हा नैसर्गिक चमत्कार पाहण्यासाठी अनेक पर्यटक, अभ्यासक येथे येतात. नदीच्या काठावरच मळगंगा देवीचे मंदिर आहे. त्यामुळे भाविकांचीही येथे गर्दी असते. हे रांजणखळगे व्यवस्थित पाहायचे असतील, तर उन्हाळ्यात याठिकाणी यावे. रांजणखळग्यातून पाणी वाहताना ते वळणदार गिरकी घेत घेत वाहते.

Read More »

राजगड, पन्हाळेकाजीची लेणी, बनेश्वर
राज गड चे अविस्मरणी य ट्रेकिंग कॉलेजमध्ये असताना गड-किल्ल्यांचे ट्रेकिंग हा खूप आवडीचा विषय होता. राजगड ही हिंदवी स्वराज्याची पहिली राजधानी. या गडाचे नाव घेताच छत्रपती शिवाजी महाराजांचा इतिहास डोळ्यांसमोर उभा राहतो. त्यामुळे राजगड पाहण्याचे आम्ही ठरविले. आवडीला सवड आणि सवंगडी मिळाले आणि आमचा ट्रेक नक्की झाला. शेवटी आमचा ट्रेकिंगचा दिवस उजाडला आणि आम्ही चढाईचा निर्धार करून निघालो. भोरपासून पहिले एसटीने चेलाडीपर्यंत प्रवास केला. तिथून राजगड किल्ल्याच्या पायथ्याला गुंजवणे गावापर्यंत जीपने प्रवास करून पोचलो. तिथून आमचा खऱ्या अर्थाने ट्रेक सुरू झाला. पावसाळा असल्याने रात्री पूर्णपणे काळोख होता. त्यामुळे जास्त अंधार पडायच्या आत राजगड गाठायचा होता. त्यासाठी आमची सुरवातीपासूनच घाई होती परंतु मध्येच माशी शिंकली आणि चढाईला सुरवात होताच मुसळधार पावसाला सुरवात झाली. गडद अंधार आणि वरून कोसळणारा पाऊस यामुळे आम्ही दुहेरी संकटात सापडलो. शेवटी रात्री साडेदहाच्या सुमाराला आम्ही गडावर पोचलो. पहिले पद्मावती देवीचे मंदिर दिसले. पौर्णिमा असल्याने दुधाळ चंद्रप्रकाशात संपूर्ण गड उजळला होता.

Read More »

नागफणी , औंधची यमाई

मंदिरे, राजवाडे, संग्रहालये यांसारख्या वास्तू पुरातन काळाची साक्ष देतात. त्यांची माहिती घेऊन जतन आणि संवर्धन करणे हा पर्यटनामागचा एक उद्देश&nbsp असतो. नागफणी खंडाळ्याच्या घाटात एक मोठा सुळका आकाशात घुसलेला दिसतो. त्याचे नाव नागफणी. यालाच ड्युक्‍स नोज असेही म्हटले जाते. पुण्याहून सकाळी सकाळी खंडाळ्याच्या स्टेशनवर यावे. तिथून मुंबईच्या दिशेने थोडे पुढे गेले, की रेल्वे रुळाच्या डाव्या-उजव्या बाजूंना जुने चढावावरचे वापरात नसलेले रेल्वेमार्ग दिसतात. त्यावरून पुढे गेल्यावर एक डांबरी रस्ता लागतो. तो ओलांडून पुढे गेल्यावर टाटांच्या वीज योजनेतील कालवा दिसतो. तिथून पुढे गेल्यावर एक पाऊलवाट नागफणीला जाते. खंडाळा परिसरातून एका विशिष्ट जागेवरून हा सुळका अगदी विशालकाय चेहऱ्यासारखा वाटतो. त्यामध्ये कपाळ, भुवई, नाक, ओठ असे अवयवही दिसू शकतात. सरत्या पावसाळ्यात येथे आले, तर इथून भीमाशंकरच्या मागे लपलेले महाराष्ट्र एव्हरेस्ट-शैल कळसूबाईही स्पष्ट दिसू शकते. या नागफणीच्या माथ्यावर एक छोटेसे शिवमंदिरही आहे. ट्रेकर्ससाठी हे उत्तम ठिकाण आहे.

Read More »

पानवळ रेल्वे पूल, केतकावळे

निसर्गातील सुंदर ठिकाणे ही पर्यटकांसाठी नेहमीच आकर्षणाचा विषय ठरतात मात्र मानवनिर्मित कलेचा आविष्कार असणारी काही ठिकाणांनाही लोकांची पसंती मिळते. त्यापैकीच दोन ठिकाणे म्हणजे कोकणातील पानवळ पूल आणि केतकावळे येथील प्रतिबालाजी मंदिर. पानवळ रेल्वे पूल कोकण रेल्वेवरील पानवळ पूल हा एक अभियांत्रिकी चमत्कार आहे. हा पूल कोकण रेल्वेवरील रत्नागिरी आणि निवसर या दोन स्थानकांदरम्यान पानवळ नदीवर बांधला आहे. रत्नागिरी स्थानकापासून सुमारे सहा किलोमीटर अंतरावर असलेल्या या पुलाची लांबी सुमारे 360 मीटर्स आहे. सर्वसाधारणपणे इतक्‍या लांब पुलाच्या निर्माणासाठी अनेक गर्डर्स वापरले जातात परंतु पानवळ पुलाच्या निर्मितीसाठी केवळ एक सलग गर्डर बनविला गेला. हा गर्डर इंक्रीमेंटल लॉंचिंग या पद्धतीने पुलाच्या एका टोकाकडून दुसऱ्या टोकापर्यंत लॉंच केला गेला. या गर्डर लॉंचिंगचा वेग सुमारे दोन फूट प्रती तास एवढा होता. अशाप्रकारचे गर्डर लॉंचिंग तंत्र भारतीय रेल्वेत पहिल्यांदाच वापरण्यात आले. या पुलाचे दुसरे वैशिष्ट्य म्हणजे याचा एक पिअर कुतुब मिनारपेक्षाही उंच आहे. या पुलावरून खाली पाहिले, तर जीप आगपेटीएवढी दिसते.

Read More »

अजंठा लेणी, अलिबाग

आपल्या देशात अनेक प्राचीन मंदिरे आणि लेण्या आहेत. औरंगाबादमधील अजिंठा-वेरूळच्या लेण्या, अलिबाग येथील कान्होजी आंग्रे यांचा पुरातन वाडा या सर्व वास्तू इतिहासाची साक्ष देत आजही दिमाखात उभ्या आहेत. त्यांची माहिती पर्यटकांसाठी नेहमीच रंजक ठरते. अजंठा लेणी औरंगाबादमध्ये असलेली अजंठा लेणी शिल्पकलेचा उत्कृष्ट नमुना मानली जातात. त्यामुळे ती पाहण्यासाठी निघालो. लेणी पाहण्यासाठी डोंगराची चढण चढताना अजिबात दमल्यासारखे होत नाही. हवेतील गारवा आपल्याला सुखावून जातो. ही पुरातन वास्तू असल्याने आपल्यासोबत गाईड महत्त्वाचा असतो. लेण्यांतील चित्रकला, कोरीवकाम पाहून अचंबित व्हायला होते. भिंतीवर, छतावर सुंदर कोरीवकाम केले आहे. किनाऱ्याकडे झेप घेणाऱ्या लाटा, मंडप, महिरप अशा कितीतरी कलाकृती साकारलेल्या आहेत. एका गुहेमध्ये चित्रकलेचा खास नमुना पाहायला मिळतो. यात हरणांची चार धडे व एक शीर अशाप्रकारे काढली आहेत, की ती चारही हरणे स्वतंत्र वाटतात. एका गुहेतील दगडी खांब वाजविल्यास त्यातून तबला, मृदंग, ढोली अशा विविध वाद्यांचा आवाज येतो. लेण्यांमध्ये तपसाधनेसाठी छोट्या छोट्या गुहाही आढळतात.

 

शुक्रवार, 6 मार्च 2020

Holashtak 2020 Auspicious Work Can Do In These Days होलाष्टक

होलाष्टक Holashtak 2020 Auspicious Work Can Do In These Days



होली इस त्यौहार का नाम सुनते ही हम अपने चारों ओर रंग बिरंगे चेहरे, उल्लास, उमंग व खुशी से सराबोर लोग दिखाई देने लगते हैं। होली का फील होने लगता है। रंग बिरंगी होली से पहले दिन होलिका का दहन किया जाता है। लेकिन क्या आपने कभी सोचा है कि आखिर इतनी उमंग व उल्लास से भरे इस पर्व से आठ दिन पहले ही लोग शुभ कार्य क्यों नहीं करते? जी हां होली से ज्योतिष शास्त्र में होली से आठ दिन पूर्व शुभ कार्यों के करने की मनाही होती है। होली से पूर्व के इन आठ दिनों को होलाष्टक कहा जाता है। इस वर्ष होलाष्टक 03 मार्च से शुरु हो रहा है जो कि होलिका दहन (09 मार्च 2019) के दिन  तक रहेगा। आइये जानते हैं उन ज्योतिषीय कारणों को जो बताते हैं कि क्यों नहीं किये जाते होलाष्टक में शुभ कार्य।

होलाष्टक – इसलिये होता है शुभ कार्यों पर बैन

होलाष्टक में दो शब्दों का योग है। होली और अष्टक यहां पर होलाष्टक का अर्थ है होली से पहले के आठ दिन। इन आठ दिनों में विवाह हो या ग्रह प्रवेश, कोई नया बिजनेस शुरु करना हो या फिर अन्य कोई भी ऐसा शुभ कार्य जिसे करने के लिये शुभ समय देखने की आवश्यकता आपको पड़ती है, नहीं किया जाता। इसके पिछे जो प्रचलित कारण हैं उनमें से मुख्य कारण यहां दिये जा रहे हैं –
  • मान्यता है कि हरिण्यकशिपु ने अपने पुत्र भक्त प्रह्लाद को भगवद् भक्ति से हटाने और हरिण्यकशिपु को ही भगवान की तरह पूजने के लिये अनेक यातनाएं दी लेकिन जब किसी भी तरकीब से बात नहीं बनी तो होली से ठीक आठ दिन पहले उसने प्रह्लाद को मारने के प्रयास आरंभ कर दिये थे। लगातार आठ दिनों तक जब भगवान अपने भक्त की रक्षा करते रहे तो होलिका के अंत से यह सिलसिला थमा। इसलिये आज भी भक्त इन आठ दिनों को अशुभ मानते हैं। उनका यकीन है कि इन दिनों में शुभ कार्य करने से उनमें विघ्न बाधाएं आने की संभावनाएं अधिक रहती हैं।
  • वहीं होलाष्टक में शुभ कार्य न करने की ज्योतिषीय वजह भी बताई जाती है। एस्ट्रोलॉजर्स का कहना है कि इन दिनों में नेगेटिव एनर्जी काफी हैवी रहती है। होलाष्टक के अष्टमी तिथि से आरंभ होता है। अष्टमी से लेकर पूर्णिमा तक अलग-अलग ग्रहों की नेगेटिविटी काफी हाई रहती है। जिस कारण इन दिनों में शुभ कार्य न करने की सलाह दी जाती है। इनमें अष्टमी तिथि को चंद्रमा, नवमी को सूर्य, दशमी को शनि, एकादशी को शुक्र, द्वादशी को गुरु, त्रयोदशी को बुध, चुतर्दशी को मंगल तो पूर्णिमा को राहू की ऊर्जा काफी नकारात्मक रहती है। इसी कारण यह भी कहा जाता है कि इन दिनों में जातकों के निर्णय लेने की क्षमता काफी कमजोर होती है जिससे वे कई बार गलत निर्णय भी कर लेते हैं जिससे हानि होती है।

होलाष्टक - क्या न करें

  • होलाष्टक के दौरान विवाह का मुहूर्त नहीं होता इसलिये इन दिनों में विवाह जैसा मांगलिक कार्य संपन्न नहीं करना चाहिये।
  • नये घर में प्रवेश भी इन दिनों में नहीं करना चाहिये।
  • भूमि पूजन भी इन दिनों में न ही किया जाये तो बेहतर रहता है।
  • नवविवाहिताओं को इन दिनों में मायके में रहने की सलाह दी जाती है।
  • हिंदू धर्म में 16 प्रकार के संस्कार बताये जाते हैं इनमें से किसी भी संस्कार को संपन्न नहीं करना चाहिये। हालांकि दुर्भाग्यवश इन दिनों किसी की मौत होती है तो उसके अंत्येष्टि संस्कार के लिये भी शांति पूजन करवाया जाता है।
  • किसी भी प्रकार का हवन, यज्ञ कर्म भी इन दिनों में नहीं किये जाते।
 होलाष्टक म्हणजे काय?


होलाष्टक म्हणजे होळीचे आठ दिवस. होलिका दहनाच्या आठ दिवस आधीपासून होलाष्टक सुरू होते. फाल्गुन शुद्ध अष्टमीपासून सुरू झालेले होलाष्टक होलिकादहनापर्यंत सुरू राहते. धर्मशास्त्रात वर्णन केलेले १६ संस्कार या होलाष्टकाच्या कालावधीत केले जात नाही. कोणत्याही कार्याचा शुभारंभ करणे किंवा १६ संस्कार करणे या कालावधीत अशुभ मानले जाते.

गर्भाधान

१६ संस्कार कोणते?

  1. गर्भाधान
  2. विवाह
  3. गर्भाधारणाच्या तिसर्‍या महिन्यात करण्यात येणारे संस्कार
  4. नामकरण
  5. चूडाकरण
  6. विद्यारंभ
  7. गृह प्रवेश
  8. गृह निर्माण
  9. गृह शांती
  10. हवन-यज्ञ कर्म 



आदी संस्कार या होलाष्टकाच्या कालावधीत करू नयेत, असे सांगितले जाते.

होलाष्टक अशुभ का मानले जाते?

ज्योतिष शास्त्राप्रमाणे, होलाष्टकच्या प्रथम दिवशी अर्थात फाल्गुन शुद्ध अष्टमीला चंद्र, नवमीला सूर्य, दशमीला शनी, एकादशीला शुक्र, द्वादशीला गुरु, त्रयोदशीला बुध, चतुर्दशीला मंगळ आणि पौर्णिमेला राहु हे ग्रह उग्र स्वरुपात असतात. या ग्रहांचा प्रभाव मानवावर पडल्यामुळे मस्तिष्काचे सर्व विकार, शंका आणि द्विधा मनस्थिती यांमुळे माणूस चिडचिडा होत असतो. मन अशांत राहते. अडचणी, समस्या निर्माण होतात. याचा परिणाम हातात घेतलेल्या कार्यांवर होतो आणि त्यात यश मिळण्याऐवजी अपयश येते. घरात नकारात्मकता, अशांती, दुःख आणि क्लेशदायक वातावरण तयार होते. सदर गोष्टींमुळे होळीपूर्वीचे आठ दिवस अशुभ मानले जातात.


होलाष्टक – क्या करें

होलाष्टक में भले ही शुभ कार्यों के करने की मनाही है लेकिन इन दिनों में अपने आराध्य देव की पूजा अर्चना कर सकते हैं। व्रत उपवास करने से भी आपको पुण्य फल मिलते हैं। इन दिनों में धर्म कर्म के कार्य, वस्त्र, अनाज व अपनी इच्छा व सामर्थ्य के अनुसार जरुरतमंदों को धन का दान करने से भी आपको लाभ मिल सकता है। साथ ही हमारी सलाह है कि आपको एस्ट्रोलॉजर्स की गाइडेंस भी जरुर ले लेनी चाहिये। वे आपको अच्छे से गाइड कर सकते हैं कि आप कैसे अपनी लाइफ को बेहतर बना सकते हैं। कैसे नेगेटिव एनर्जी के असर को बेअसर कर सकते हैं।

1. गर्भाधान : गर्भाधान संस्कार महर्षि चरक ने कहा है कि मन का प्रसन्न और पुष्ट रहना गर्भधारण के लिए आश्यक है इसलिए स्त्री एवं पुरुष को हमेशा उत्तर भोजन करना चाहिए और सदा प्रसन्नचित्त रहना चाहिए। गर्भ की उत्पत्ति के समय स्त्री और पुरुष का मन उत्साह, प्रसन्नता और स्वस्थ्यता से भरा होना चाहिए। उत्तम संतान प्राप्त करने के लिए सबसे पहले गर्भाधान-संस्कार करना होता है। माता-पिता के रज एवं वीर्य के संयोग से संतानोत्पत्ति होती है। यह संयोग ही गर्भाधान कहलाता है। स्त्री और पुरुष के शारीरिक मिलन को गर्भाधान-संस्कार कहा जाता है।  गर्भस्थापन के बाद अनेक प्रकार के प्राकृतिक दोषों के आक्रमण होते हैं, जिनसे बचने के लिए यह संस्कार किया जाता है। जिससे गर्भ सुरक्षित रहता है। विधिपूर्वक संस्कार से युक्त गर्भाधान से अच्छी और सुयोग्य संतान उत्पन्न होती है।  

2. पुंसवन : : पुंसवन संस्कार तीन महीने के पश्चात इसलिए आयोजित किया जाता है क्योंकि गर्भ में तीन महीने के पश्चात गर्भस्थ शिशु का मस्तिष्क विकसित होने लगता है। इस समय पुंसवन संस्कार के द्वारा गर्भ में पल रहे शिशु के संस्कारों की नींव रखी जाती है। मान्यता के अनुसार शिशु गर्भ में सीखना शुरू कर देता है, इसका उदाहरण है अभिमन्यु जिसने माता द्रौपदी के गर्भ में ही चक्रव्यूह की शिक्षा प्राप्त कर ली थी। 

3. सीमंतोन्नायन सीमंतोन्नायन संस्कार गर्भ के चौथे, छठवें और आठवें महीने में किया जाता है। इस समय गर्भ में पल रहा बच्चा सीखने के काबिल हो जाता है। उसमें अच्छे गुण, स्वभाव और कर्म का ज्ञान आए, इसके लिए मां उसी प्रकार आचार-विचार, रहन-सहन और व्यवहार करती है। इस दौरान शांत और प्रसन्नचित्त रहकर माता को अध्ययन करना चाहिए।
  
4. जातक्रम : बालक का जन्म होते ही जातकर्म संस्कार को करने से शिशु के कई प्रकार के दोष दूर होते हैं। इसके अंतर्गत शिशु को शहद और घी चटाया जाता है साथ ही वैदिक मंत्रों का उच्चारण किया जाता है ताकि बच्चा स्वस्थ और दीर्घायु हो।

5. नामकरण : जातकर्म के बाद नामकरण संस्कार किया जाता है। जैसे की इसके नाम से ‍ही विदित होता है कि इसमें बालक का नाम रखा जाता है। शिशु के जन्म के बाद 11वें दिन नामकरण संस्कार किया जाता है। ज्योतिष शास्त्र के अनुसार बच्चे का नाम तय किया जाता है। बहुत से लोगों अपने बच्चे का नाम कुछ भी रख देते हैं जो कि गलत है। उसकी मानसिकता और उसके भविष्य पर इसका असर पड़ता है। जैसे अच्छे कपड़े पहने से व्यक्तित्व में निखार आता है उसी तरह अच्छा और सारगर्भित नाम रखने से संपूर्ण जीवन पर उसका प्रभाव पड़ता है। ध्यान रखने की बात यह है कि बालक का नाम ऐसा रखें कि घर और बाहर उसे उसी नाम से पुकारा या जाना जाए।  

6. निष्क्रमण : इसके बाद जन्म के चौधे माह में निष्क्रमण संस्कार किया जाता है। निष्क्रमण का अर्थ होता है बाहर निकालना। हमारा शरीर पृथ्वी, जल, अग्नि, वायु और आकाश आदि से बना है जिन्हें पंचभूत कहा जाता है। इसलिए पिता इन देवताओं से बच्चे के कल्याण की प्रार्थना करते हैं। साथ ही कामना करते हैं कि शिशु दीर्घायु रहे और स्वस्थ रहे।   

7. अन्नप्राशन : अन्नप्राशन संस्कार संस्कार बच्चे के दांत निकलने के समय अर्थात 6-7 महीने की उम्र में किया जाता है। इस संस्कार के बाद बच्चे को अन्न खिलाने की शुरुआत हो जाती है। प्रारंभ में उत्तम प्रकार से बना अन्न जैसे खीर, खिचड़ी, भात आदि दिया जाता है। 
 
8. चूड़ाकर्म : सिर के बाल जब प्रथम बार उतारे जाते हैं, तब वह चूड़ाकर्म या मुण्डन संस्कार कहलाता है। जब शिशु की आयु एक वर्ष हो जाती है तब या तीन वर्ष की आयु में या पांचवें या सातवें वर्ष की आयु में बच्चे के बाल उतारे जाते हैं। इस संस्कार से बच्चे का सिर मजबूत होता है तथा बुद्धि तेज होती है। साथ ही शिशु के बालों में चिपके कीटाणु नष्ट होते हैं जिससे शिशु को स्वास्थ्य लाभ प्राप्त होता है। मान्यता है गर्भ से बाहर आने के बाद बालक के सिर पर माता-पिता के दिए बाल ही रहते हैं। इन्हें काटने से शुद्धि होती है। 
 
9. कर्णवेध : : कर्णवेध संस्कार का अर्थ होता है कान को छेदना। इसके पांच कारण हैं, एक- आभूषण पहनने के लिए। दूसरा- कान छेदने से ज्योतिषानुसार राहु और केतु के बुरे प्रभाव बंद हो जाते हैं। तीसरा इसे एक्यूपंक्चर होता जिससे मस्तिष्क तक जाने वाली नसों में रक्त का प्रवाह ठीक होने लगता है। चौथा इससे श्रवण शक्ति बढ़ती है और कई रोगों की रोकथाम हो जाती है। पांचवां इससे यौन इंद्रियां पुष्ट होती है।
 
10. यज्ञोपवीत : यज्ञोपवित को उपनय या जनेऊ संस्कार भी कहते हैं। प्रत्येक हिन्दू को यह संस्कार करना चाहिए। उप यानी पास और नयन यानी ले जाना। गुरु के पास ले जाने का अर्थ है उपनयन संस्कार। आज भी यह परंपरा है। जनेऊ यानि यज्ञोपवित में तीन सूत्र होते हैं। ये तीन देवता- ब्रह्मा, विष्णु, महेश के प्रतीक हैं। इस संस्कार से शिशु को बल, ऊर्जा और तेज प्राप्त होता है। साथ ही उसमें आध्यात्मिक भाव जागृत होता है।
 
11. वेदारंभ : इसके अंतर्गत व्यक्ति को वेदों का ज्ञान दिया जाता है।
 
12. केशांत : केशांत का अर्थ है बालों का अंत करना, उन्हें समाप्त करना। विद्या अध्ययन से पूर्व भी केशांत या कहें कि मुंडल किया जाता है। शिक्षा प्राप्ति के पहले शुद्धि जरूरी है, ताकि मस्तिष्क ठीक दिशा में काम करें। प्राचीनकाल में गुरुकुल से शिक्षा प्राप्ति के बाद भी केशांत संस्कार किया जाता था।
 
13. समावर्तन : समावर्तन संस्कार अर्थ है फिर से लौटना। आश्रम या गुरुकुल से शिक्षा प्राप्ति के बाद व्यक्ति को फिर से समाज में लाने के लिए यह संस्कार किया जाता था। इसका आशय है ब्रह्मचारी व्यक्ति को मनोवैज्ञानिक रूप से जीवन के संघर्षों के लिए तैयार किया जाना।
 
14. विवाह : उचित उम्र में विवाह करना जरूरी है। विवाह संस्कार सर्वाधिक महत्वपूर्ण संस्कार माना जाता है। इसके अंतर्गत वर और वधू दोनों साथ रहकर धर्म के पालन का संकल्प लेते हुए विवाह करते हैं। विवाह के द्वारा सृष्टि के विकास में योगदान ही नहीं दिया जाता बल्कि व्यक्ति के आध्यात्मिक और मानसिक विकास के लिए भी यह जरूरी है। इसी संस्कार से व्यक्ति पितृऋण से भी मुक्त होता है। 
15. आवसश्याधाम 

16. श्रोताधाम 
 
इस प्रकार हिन्दू धर्म के सोलह संस्कार किए जाते हैं। : अंत्येष्टि संस्कार इसका अर्थ है अंतिम संस्कार। शास्त्रों के अनुसार इंसान की मृत्यु यानि देह त्याग के बाद मृत शरीर अग्नि को समर्पित किया जाता है। आज भी शवयात्रा के आगे घर से अग्नि जलाकर ले जाई जाती है। इसी से चिता जलाई जाती है।  



fly