कार आता तुम्हाला चालवायला आली आहे. म्हणजे तुम्ही कार इंजिन स्टार्ट करू शकता, क्लच दाबून पहिल्या गिअरमध्ये कार टाकता, क्लच हळूहळू उचलत अ‍ॅक्सिलेटर देता देता कार आता ‘ऱ्हिदम’ पकडू लागते. गर्दीतूनही कार काढता, ती ही हळूहळू. सर्व गिअर तुम्हाला कळले आहेत. कार रिव्हर्समध्येही नेता येते. हे सर्व तुम्हाला नीट समजलं, आत्मसात केलं म्हणून काही कार चालवता आलीच, असे होत नाही.
माणूस खरी कार चालवायला शिकतो ते लाँग ड्राईव्हवर. खरा सराव लांब पल्ल्याच्या अंतरावरच होतो. त्याच्यासाठी शहरापासून ५०-१०० किलोमीटर अंतरावरच्या एखाद्या ठिकाणी जाण्याची तयारी करावी. घरून तुम्ही लांब पल्ल्याच्या ठिकाणी निघाला आहात. आधी कारची कागदपत्रे नीट बघून कारमध्ये ठेवा. ड्रायव्हिंग लायसन्स खिशात असू द्या. ड्रायव्हिंग सीटवरचा बेल्ट तुम्हाला लावावा लागेल. नागपूरसारख्या शहरात हा बेल्ट चालकानं लावला नाही तर दंड होतो. शहरात कार चालवताना ड्रायव्हरला आणि त्याच्यासोबत बसलेल्या व्यक्तीला हा बेल्ट लावावा लागतो. एकदम ब्रेक मारण्याचं काम पडल्यावर आपलं डोकं स्टिअरिंगवर आदळू नये, आपली कंबर मोडू नये म्हणून ही खबरदारी घ्यावी.
तर तुम्ही लाँग ड्राईव्हवर निघालात. रस्ता मोकळा दिसतो म्हणून दाबा अ‍ॅक्सिलेटर असं करू नका. तुम्हाला कार चालवता येते हा फाजील आत्मविश्वास ठेवू नका. रस्त्यावर कधी काय होईल हे सांगता येत नाही पण, म्हणून घाबरून जाण्याचंही काम नाही. रस्ता मोकळा दिसतो म्हणून सावधचित्ताने ५०-६० च्या वेगाने चला. तुमच्या समोर आता एखादा अवजड ट्रक आहे. त्याला ओव्हरटेक करू नका. सध्या आपण नुकतीच कार चालवायला शिकलो आहोत. जाऊ द्या कार त्या ट्रकच्या मागोमाग पण, विशिष्ट अंतर ठेवायचं आहे. निदान १०० फुटांचे. समोरचा ट्रक केव्हाही जागेवर थांबू शकतो. ट्रक आणि आपल्या कारमध्ये काही अंतर नसेल तर आपण ट्रकवर जाऊन आदळू शकतो. नवशिक्या चालकानं जास्त ओव्हरटेकच्या भानगडीत पडू नये. अधिकतर अपघात ओव्हरटेकमुळे होतात. ओव्हरटेक कसे करायचे हे आपण पुढच्या प्रकरणात पहाणारच आहोत पण, तूर्तास आपण लाँग ड्राईव्हला निघालो आहोत. रस्ता मोकळा आहे पण, समोरुन अवजड ट्रक चाललेला आहे.
याशिवाय रस्त्यावरून वाहनं सुरू असतात. मोटारबाईकवाले, एखादी एस.टी. जात असते. सकाळची वेळ असेल तर म्हशी, गाई, बकऱ्या कळपाकळपानं जंगलाकडे चरायला निघालेले असतात. गुराखी त्यांच्या गुरांना आवरतील असे नाहीच. तेही मुद्दाम जनावरांना रस्त्यावरून चालू देत असतात. एखादी बैलगाडी येत जात असते. बैलगाडीच्या जवळून आपली कार काढताना बरच अंतर ठेवा, कारण कधी कधी बैल आवाजाने घाबरतात आणि बैलगाडी रस्त्याच्या मधोमध येते. अशा वेळी लगेच गिअर बदला म्हणजे पहिल्या किंवा दुसऱ्या गिअरमध्ये कार घ्या. कार हळूहळू चालवायचा आपल्याला सराव झालाच आहे. हळूहळू कार बैलगाडीच्या जवळून काढा.
पुढे असा प्रसंग येतो की, जनावरांनी संपूर्ण रस्ता व्यापलेला आहे. अशा वेळी आपली कार जागेवर उभी राहिली पाहिजे. तरी एखादी म्हैस आपले शिंग कारला घासत जाणार म्हणून हॉर्न एकसारखा वाजवत रहा. म्हणजे जनावरे अंतर ठेवून चालतील. हॉर्नचा उपयोग जसा माणसांसाठी होतो तसा तो या जनावरांसाठीही होतो. पुन्हा पहिला गिअर टाकून कार सुरू करा किंवा गिअरमध्येच ब्रेक देऊन कार थांबवली असेल तर ब्रेकवरचा पाय हळूच काढा. क्लच उचला. कार पळू द्या आता समोर, असे अडथळे वारंवार येत राहतात म्हणून चालक हा प्रत्येक क्षणाला अती दक्ष हवा. पुढे पुढे हा सगळा भाग सरावाचा होतो.
समोरच्या ट्रकला आपण ओव्हरटेक केलेले नाही. तो काहीशा अंतरावर दिसतो आहे. आपल्या समोरचा रस्ता तसा आता मोकळा आहे. म्हणून चाळीस पन्नासपर्यंत अ‍ॅक्सिलेटर द्या. मध्ये काही ठिकाणी रस्ता एकदम वळतो आहे, तसे चिन्ह रस्त्याच्या कडेला लागलेले आहे. अशा वेळेला अ‍ॅक्सिलेटर सोडून द्या. हलकासा ब्रेक दाबा. क्लचवरच पाय ठेवा. कार वळणाच्या रस्त्यावर कंट्रोलमध्ये असायला हवी. आपल्या डाव्या अंगानेच आपण वळण पार पाडलं पाहिजे. एखाद्या वेळी वळणाच्या ऐन मोक्यावर दुसरं वाहनही येते. म्हणून आपली डावी बाजू अधिक आखडती घ्यावी, अशा लाँग ड्राईव्हमध्ये वळणरस्ता दिसल्याबरोबर अ‍ॅक्सिलेटरवरचा पाय काढून घ्यावा.कार हळूहळू काढावी.
लाँग ड्राईव्हला जाताना रस्त्यावर अनेक गावं लागतात. गावातली माणसं रस्ता ओलांडत असतात, जनावरही रस्त्यावर असतात. स्पीड ब्रेकर असतात, अशा वेळेला लगेच गिअर बदलून कार हळूहळू चालवावी, म्हणजे दुसऱ्या गिअरमध्ये कार घ्यावी. स्पीड ब्रेकरसाठी क्लच, ब्रेक दाबावा. ब्रेकवरचा पाय काढून अ‍ॅक्सिलेटरवर ठेवा. क्लच आणि अ‍ॅक्सिलेटरच्या संयोगातून स्पीड ब्रेकरवरून कार हलकेच काढा. लांबच्या रस्त्यावरून कार चालवताना रस्त्यावरच्या संकेतांकडेही लक्ष ठेवावे. पुढे स्पीड ब्रेकर आहेत, याची सूचना आपल्याला आधीच मिळते. अशा वेळेला कार हळूहळू चालवावी. एखाद्या वेळेला आपण ऐटीत ५०-६० च्या वेगात चाललेलो असतो तेव्हा स्पीड ब्रेकर दिसत नाही. मग कार उसळते, असे होऊ नये यासाठी कार चालवताना रस्त्यावरच्या संकेतांकडे लक्ष ठेवावे. ज्याला कार चालवायची आहे, त्याने सगळीकडे नजर ठेवली पाहिजे. एखाद्या कारला आपल्या पुढे जायचं आहे, तर मागाहून येणारी कार आपल्या आरशात दिसायला हवी. आरसे नीट लावले तर ती दिसतेच. मागचा कारवाला हॉर्न वाजवतो तेव्हा आरशात त्याला एकदा बघून घ्यावं आणि डाव्या अंगाला कार थोडीशी वळवून घ्यावी. म्हणजे आपल्याला ओव्हरटेक करताना मागचा कारवाला व्यवस्थित निघू शकेल. या प्रकरणात आपण ओव्हरटेक करीत नाही. इतरांना पुढे जाण्यासाठी किंवा ओव्हरटेक करण्यासाठी सांगत आहोत. ओव्हरटेक करणे हा एक स्वतंत्र विषय आहे. त्याची चर्चा आपण पुढील प्रकरणात करणार आहोत.
लाँग ड्राईव्ह करताना मागच्यांना सर्रास पुढे जाऊ द्यावे. आपल्याला घाई नाही, आपण नुकतेच कार चालवायला शिकलो आहोत. ज्या रस्त्यावरून आपण कार चालवत आहोत त्या मोठय़ा रस्त्याला अनेक ठिकाणी लहान रस्तेही येऊन मिळतात. चौक तयार होतो, अशा वेळी कारला लगेच आवर घालावा. अ‍ॅक्सिलेटर सोडून द्यावे. एखाद्या वेळी आपल्याला चहा प्यावासा वाटतो, अशा वेळी आपली कार डाव्या भागाने रस्त्याच्या थोडी खाली घ्यावी. रस्त्यावर उभी करू नये. पार्किंग लाईट सुरू ठेवावे. खुशाल चहा-पाणी आटपावे पण, कारमध्ये बसल्यावर पहिल्यांदा पार्किंग लाईट बंद करावेत.
लाँग ड्राईव्हनं चालक अनुभवसंपन्न होतो. या अनुभवातून स्वत:चे निष्कर्ष, अंदाज त्याला काढता येतात. आत्मविश्वास वाढतो, स्टिअरिंगवर बसल्यावर कुठल्याही गोंधळाचे भाव मनावर नकोत किंवा कुठलंही दडपण नको. यासाठी लाँग ड्राईव्हचा अनुभव प्रत्येक नवशिक्या चालकाने घेतलाच पाहिजे. रस्ता मोकळा दिसला की अ‍ॅक्सिलेटर देता येते पण, एक गोष्ट आवर्जून लक्षात ठेवावी की आपला वेग ७०-८० च्या पुढे जाऊ नये. नवशिक्या चालकाने जास्तीत जास्त वेगमर्यादा ५०-६० पर्यंतच ठेवावी. त्यामुळे आपली कार पाहिजे तेव्हा कंट्रोल करता येते. ८० वेगमर्यादेच्या पुढे कारला आवरणं कठीण जाते. मग आवाक्यात राहून, कार चालवणं केव्हाही योग्यच.
अनेक ठिकाणी रस्त्याची कामं सुरू असतात. तेव्हा तेथे ‘डायव्हर्शन’चे बोर्ड लागलेले असतात. अशा वेळी आपली कार दुसऱ्या गिअरमध्ये घेऊन हळूहळू डायव्हर्शनमधून काढावी. वळण घेणारा हा रस्ता कधीकधी कच्चा असतो. असंख्य उंचवटे, खोलगट भाग असतात रस्त्यावर तेव्हा कार जपून पुढे काढावी. डायव्हर्शन म्हणजे तुमच्या कारला ब्रेकच लागला आहे, त्यामुळे अत्यंत सावधतेनं डायव्हर्शनचा रस्ता कापावा. कारण समोरूनही वाहनं येत असतात.
लाँग ड्राईव्ह हे चालकासाठी वैविध्यपूर्ण अनुभवाचं गाठोडं असते म्हणून नवशिक्या चालकाने हा अनुभव घेतलाच पाहिजे. खऱ्या ड्राईव्हिंगचा अनुभवही येथे आनंद देत असतो. जेवढा आनंद आहे तेवढाच धोकाही आहे म्हणून रिस्क घ्यायचीच नाही असे नाही. तुम्ही स्वत:ची कार घेतली आहे ना, मग मुळात हीच फार मोठी रिस्क आहे. मग आता घाबरायचं कशाला? आव्हान पेलण्यालाच मानवी जीवन म्हणावं.
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें